Książka stanowi pewien fenomen w pedagogice. Łączy bowiem problematykę zabawy z mniej uchwytnymi kategoriami radości i szczęścia, które są rozpatrywane w kontekście literatury i muzyki. Publikacja, będąca 17. tomem serii „Nauczyciele – nauczycielom”, składa się z trzech części napisanych przez poszczególne współautorki. Bronisława Dymara wydobywa ważne znaczenia zabawy i funkcje ludycznej edukacji, charakteryzuje cechy dziecięcości oraz przybliża kategorie komizmu i humoru w oparciu o teksty J. Brzechwy, K. Makuszyńskiego i A. Lindgren. Alina Górniok-Naglik rozpatruje źródła szczęścia i radości, jej manifestacje w zabawie i tańcu, opisane w poezji oraz językowe formy wyrażania zróżnicowanych ludzkich myśli i uczuć w przestrzeniach ludyczności. Z wnikliwych analiz wierszy wyprowadza typy poezji o tańcu i zabawie, nazywa je i nowatorsko dookreśla. Jadwiga Uchyła-Zroski ukazuje radość i zabawę jako swoistą formę muzykowania, wyrażaną śpiewem, grą na instrumentach i tańcem. Ujmuje też zabawę jako żywioł i stan istnienia. Charakteryzuje czynniki hamujące i wyzwalające potrzebę bawienia się u dzieci oraz młodzieży w różnym wieku. Przekonuje, że zabawa wyzwala zdolności twórcze człowieka. W książce zamieszczono wiele celnych przykładów, sentencji i powiedzeń. Dodatkową wartość stanowi antologia „Bliżej zabawy, radości i szczęścia”, zawierająca 80 wierszy, w tym 30 utworów napisanych przez dzieci, młodzież licealną i studentów pedagogiki. Spis treści: Część pierwsza Bronisława Dymara Zabawa, radość i szczęście w literaturze i życiu dzieci, młodzieży, dorosłych Rozdział I. Poszukiwanie nowych znaczeń, kontekstów i przestrzeni zabawy Zabawa, radość i szczęście jako cel sam w sobie — stan istnienia Zabawa a cechy dziecięcości 2.1. Przejawianie i wyrażanie uczuć 2.2. Specyficzne cechy umysłowości dziecka 2.3. Kontakt z rzeczami 2.4. Specyfika społecznych kontaktów dziecka 2.5. Dziecięce spotkania ze światem przyrody i sztuki 2.6. Kod dziecięcego języka jako istotna cecha dziecięcości Humor, komizm, śmiech, radość bawienia się i zabawy Przestrzenie życia i przestrzenie zabawy O dwóch ważnych niedopowiedzeniach w literaturze przedmiotu o zabawie Aneks 1. Spis książek serii Nauczyciele — Nauczycielom, redagowanej od roku 1995 przez dr Bronisławę Dymarę Aneks 2. Śmieszność. Komizm. Humor. Aneks 3. Tekst literacki. Odmiany i sposoby wywoływania komizmu. Komizm języka, sytuacji, postaci Rozdział II. Teksty literackie źródłem wiedzy o egzystencjalnych, społeczno-moralnych, estetycznych i poznawczych cechach zabawy Czytaj i baw się z nami, czyli różne barwy zabawy w literaturze. Zabawa jako stan istnienia i źródło radości dla niezbyt dużych dzieci — śladami książek Marii Kownackiej i Wandy Chotomskiej Fikcja, fantazja i rzeczywistość w zabawach inspirowanych książkami Juliana Tuwima i Kornela Makuszyńskiego Społeczno-moralne, witalne i hedonistyczne cechy zabaw bohaterów książek Astrid Lindgren Żywioł zabawy Rozdział III. Radość zabawy w życiu dzieci i młodzieży Lekcje, których za mało w naszych szkołach — uczenie się kompleksowe z bliska 1.1. Dziecko jako osoba. Uczeń jako człowiek 1.2. „Omne trinum perfektum” — co potrójne, to doskonałe — trójdzielna budowa kompleksów 1.3. Żywioł radości i zabawy w uczeniu się — nauczaniu kompleksowym 1.4. Przestrzenie — obszary współdziałania. Bliżej integracji rzeczywistej 1.5. Dominanty działań kompleksowych, czyli sztuka wybierania i odrzucania Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w szkole podstawowej 2.1. Rozmyślania nauczyciela 2.2. Atmosfera i sztuka projektowania — lekcja projektująca 2.3. Bierzemy udział w realizacji kompleksu (3 lekcje) 2.4. Bawimy się w teatr 2.5. Zakończenie zajęć. Refleksja i samoocena Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w gimnazjum 3.1. Rozmyślania nauczyciela i jego asystentów 3.2. Projektowanie — stwarzanie sytuacji do swobodnych wypowiedzi 3.3. Lekcje ćwiczeniowo-badawcze na temat: 3.4. Spójrzmy na siebie, oceńmy wyniki naszej pracy 3.5. Rozmyślania końcowe, czyli poza dane informacje Zabawa i taniec na zajęciach kompleksowych w liceum 4.1. Myśl o sławie, nie zawsze służy sprawie 4.2. Znów o sztuce projektowania 4.3. Reportaż z bliska, czyli bogactwo działań realizacyjnych 4.4. Wyniki końcowe, nie zawsze typowe 4.5. Nagroda wierszem dla wytrwałych w poszukiwaniu radości i szczęścia Radość i optymizm jako dar i nadzieja Problemy — Poszukiwania — Inspiracje Streszczenie Streszczenie angielskie Część druga Alina Górniok-Naglik Zabawa, taniec, radość i szczęście w poezji oraz w twórczości dzieci i młodzieży Rozdział I. Wokół zabawy, tańca, radości i szczęścia W poszukiwaniu szczęścia i radości Manifestacja radości i szczęścia — zabawa i taniec w życiu człowieka Sposoby wyrażania szczęścia i radości w twórczości — czyli słów kilka o sztuce poetyckiej Rozdział II. Poezja o zabawie i tańcu Zabawa w poezji dla dorosłych — tytułem wprowadzenia Zabawa w poezji dla dzieci Wiersze dzieci i młodzieży o zabawie Taniec w poezji dla dorosłych i dzieci oraz w wierszach przez dzieci i młodzież tworzonych Zabawa i taniec w poezji a droga do radości, szczęścia — uwagi końcowe Rozdział III. Uczymy się kompleksowo Wstępne spojrzenie na kompleks Struktura kompleksu Lekcje ćwiczeniowo-badawcze 3.1. Wielopostaciowość szczęścia w twórczości poetyckiej 3.2. „Kontrast”: radość — cierpienie podstawą ludzkiej egzystencji 3.3. Zabawa i taniec w literaturze jako stan istnienia, żywioł, forma przejawiania kultury i dialog ze światem 3.4. Humor a gra o ludzkie szczęście Lekcje podsumowujące Problemy — Poszukiwania — Inspiracje Streszczenie Streszczenie angielskie Część trzecia Jadwiga Uchyła-Zroski Zabawa w muzyce pieśni i tańcu Rozdział I. Śpiewaj i baw się z nami Zabawa w muzycznych działaniach dziecka 1.1. Ja, ty, my... czyli o zabawie muzycznej więcej 1.2. Rozwój zdolności ogólnych i muzycznych w procesie zabawy 1.3. Czynniki wyzwalające i hamujące potrzebę zabawy 1.4. Zabawa naturalną potrzebą i cechą dziecięcości 1.5. Intersemiotyczny i autokreacyjny charakter zabawy Radość muzykowania a sytuacja ucznia i nauczyciela w szkole 2.1 Formy muzyczne i rodzaje aktywności wyrażone zabawą 2.2. Swobodna i kierowana działalność dziecka zainspirowana zabawą, czyli o nową jakość nauczania muzyki w szkole 2.3. Co każdy nauczyciel o zabawie wiedzieć powinien 2.4. Gdzie szukać inspiracji do zabawy muzycznej 2.5. Zainteresowania czynnikiem wzmagającym potrzebę zabawy Systemy nauczania muzyki uwzględniające treści zabawowe 3.1. Ruch i zabawa w systemie nauczania Emila Jaquesa-Dalcroze’a oraz Rudolfa Labana 3.2 . Zabawa wyrażona śpiewem w systemie Zoltana Kodaly’a 3.3 . Gra na instrumentach ulubionym zajęciem dziecka wg. Shinichi Suzuki. i Carla Orffa 3.4.Zabawa w systemie Edwina Eliasa Gordona przybliżająca dziecko do muzyki 3.5. Zintegrowana pedagogika muzyczna specyficznym rodzajem aktywności twórczej dzieci i młodzieży Zabawa i zabawowe działania dziecka w rodzinie 4.1. Więzi rodzinne i uczuciowe kształtowane przez zabawę 4.2. Małe dziecko i dziecięce działania zabawowe (śpiewanki, przytulanki, melobajki, dobranocki, kołysanki) 4.3. Zabawy muzyczne w rodzinie 4.4. Zabawy przekazywane w rodzinie przez dziadków znakiem tradycji i przeszłości 4.5. Zabawy domowe kształtujące więzi rówieśnicze Katalog dobrej zabawy w domu, szkole, oraz w grupie rówieśniczej Rozdział II. Piosenki, pląsy i tańce dzieci w różnym wieku 2.1. Bogactwo motywów i wątków ludycznych w treściach piosenek dziecięcych i pieśni 2.2. Muzykujemy i bawimy się dźwiękami 2.3. Ruch pląsy i tańce na zajęciach muzycznych dzieci różnych grup wiekowych 2.4. Zabawa czynnikiem wzmagającym potrzebę ekspresji muzyczno-ruchowej i poczucie własnej wartości 2.5. Uspołeczniająca i wychowawcza rola zabaw muzycznych i tańców Rozdział III. Zabawa muzyczna w działaniach twórczych uczniów i studentów — przykładowe kompleksy zajęć 3.1. Kompleks zajęć dla młodzieży szkolnej nt. Fryderyk Chopin to wielki ale jeszcze mało znany Polak i muzyk 3.2. Kompleks zajęć dla studentów nt. Pieśni, muzyka i tańce różnych epok Aneks 1. Przykładowy repertuar pieśniowy zamieszczony w tekście Aneks 2. Partytury i opisy działań twórczych uczniów Aneks 3. Opisy i układy zabaw tanecznych dla dzieci i młodzieży oraz dorosłych Problemy — Poszukiwania — Inspiracje Streszczenie Streszczenie angielskie Antologia Bliżej zabawy, radości i szczęścia Część pierwsza: Jak dawniej bawiono się, radowano, zabawiano? — od Renesansu do przełomu XIX i XX wieku Część druga: Bliżej naszych czasów — zabawa radość i szczęście w poezji dla wszystkich Część trzecia: Dar poetów dla dzieci i młodzieży — wiersze o zabawie, zabawkach, tańcu i radości Część czwarta: Być dzieckiem, uczniem, poetą — wiersze współczesnych dzieci i młodzieży o radości, zabawie, tańcu i szczęściu Część piąta: Studenci pedagogiki bawią się, rymują — radości, szczęścia poszukują... 15 wierszy dla Ciebie Czytelniku! i Ty bądź artystą