„Żywoty Cezarów” Gajusza Swetoniusza Trankwillusa jest dziełem przedstawiającym biografie Juliusza Cezara i 11 cesarzy rzymskich panujących w I wieku n.e. Książka przez znawców określana jest jako nowa forma literatury historycznej, odstępująca od chronologicznego przedstawiania wypadków, a zawierająca raczej opisy życia prywatnego cesarzy i życia codziennego Rzymu z okresu I wieku n.e.

Autor dzieła (łac. Gaius Suetonius Tranquillus), żyjący w latach ok. 75–160 n.e. pochodził ze stanu ekwickiego, syn trybuna wojskowego z okresu panowania cesarza Otona, pisał zarówno po łacinie jak i po grecku. Przyjaźnił się z Tacytem i Pliniuszem Młodszym. Około roku 120 został sekretarzem kancelarii cesarskiej Hadriana, dzięki czemu miał dostęp do wielu cennych materiałów źródłowych, które wykorzystał pisząc „Żywoty Cezarów”. Materiały te stanowiły min. autobiografie cesarzy, ich mowy i listy, dzienniki urzędowe, protokoły zebrań senatu. Wszystkie biografie napisał z zachowaniem podobnej konstrukcji, którą z grubsza można określić zasadą trójpodziału. W pierwszej Części próbuje w miarę chronologicznie opisać główne wydarzenia z okresu panowania danego władcy, w drugiej skupia się na cechach charakteru cesarzy, by w końcówce przejść do opisu ich śmierci, zawsze poprzedzonej znakami wróżebnymi.

W kolejnych księgach zostali opisani następujący władcy: Boski Juliusz, Boski August, Tyberiusz, Gajus Kaligula, Boski Klaudiusz, Nero, Galba, Oton, Witeliusz, Boski Wespazjan, Boski Tytus i Domicjan. Skupienie się przede wszystkim na jak najbardziej prywatnej, często nawet intymnej stronie życia bohaterów, spowodowało, iż dzieło nabrało charakteru niemal sensacyjnego. Pokazanie zarówno wielkich czynów jak i odrażających zbrodni, postaw opartych na tzw. „rzymskich cnotach” a także działań nacechowanych niepohamowanymi namiętnościami, doprowadziło do podziału cezarów na wyraźne dwie grupy. Tym, którzy współpracowali z senatem i nawiązywali do starych tradycji i „rzymskich cnót” nadał przydomek „boski”, tych zaś którzy zasłynęli jako zdeprawowani władzą zbrodniarze i zepsuci przez rozpustne życie łajdacy nie oszczędził, opisując z jak najgorszej strony. Dla przykładu można wskazać dynastię julijsko-klaudyjską, z której zdecydowanie wyróżnieni zostali Juliusz Cezar, Oktawian August oraz Klaudiusz. Opisy tych postaci, szczególnie Oktawiana Augusta i Klaudiusza, wskazują na mądrość ich rządów, nacechowaną ścisłą współpracą z Senatem i patrycjuszami. Zupełne przeciwieństwo stanowią opisy Tyberiusza, Kaliguli i Nerona, zbrodniarzy i rozpustników. Najbarwniejsza chyba jest biografia Kaliguli, który pomimo, iż panował zaledwie 4 lata (37-41 n.e.), wsławił się licznymi zbrodniami, szalonymi pomysłami i rozpustnym życiem. To nie kto inny, jak właśnie Kaligula, nadał swojemu ukochanemu koniowi tytuł konsula. Z koniem tym zresztą sypiał. Do dnia dzisiejszego historycy nie są zgodni, czy był to człowiek szalony, czy też bardzo przebiegły, próbujący ośmieszyć najważniejszą rzymską instytucję, jaką był senat i pokazać, kto tak na prawdę jest panem życia i śmierci.
Spis treści:
Słówko Autora przekładu do Łaskawego Czytelnika;

Swetoniusz i jego dzieło (Janina Niemirska-Pliszczyńska);

Swetoniusz - historyk (Józef Wolski);

Żywoty cezarów:
Księga I. Boski Juliusz;
Księga II. Boski August;
Księga III. Tyberiusz;
Księga IV. Gajus Kaligula;
Księga V. Boski Klaudiusz;
Księga VI. Nero;
Księga VIII. Galba, Oton, Witeliusz:
- Galba; - Oton; - Witeliusz;
Księga VIII. Boski Wespazjan, Boski Tytus, Domicjan;
- Boski Wspazjan; - Boski Tytus; - Domicjan;
Stan jak na ten rok wydania oceniam na bdb